【博越汽车图片】吉利汽车
Сомали Федератит? Республикасы ?лг?:Lang-so араб.: ??????? ??????? ?????????? (Jumhūrīyat a?-?ūmāl al-Fidirālīyah) | |||||
| |||||
?н?ран: ?Qolobaa Calankeed? | |||||
![]() | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Т?уелс?зд?к к?н? | 1960 жыл (?лыбритания ж?не Италиядан) | ||||
Мемлекетт?к ??рылымы | |||||
Ресми т?лдер? | сомали т?л?, араб т?л? | ||||
Елорда | Могадишо | ||||
?р? ?алалары | Могадишо, Харгейса | ||||
?к?мет т?р? | Президентт?к республика | ||||
Президент? Премьер-министр |
Мохамед Абдуллахи Мохамед Хассан Али Хайре | ||||
Мемлекетт?к д?н? | Ислам ??л ?с-Сунна ба?ыты | ||||
Географиясы | |||||
Жер аума?ы ? Барлы?ы |
?лем бойынша 43-ш? орын 637 657 км2 | ||||
Ж?рты ? Сарап (2017) ? Ты?ызды?ы |
11 031 386 адам (76-шы) 19,31[1] адам/км2 (199-шы) | ||||
Экономикасы | |||||
Ж?? (А?Т) ? ?орытынды (2018) ? Жан басына ша??анда |
36,564 млрд. $ 2,454 $ | ||||
Ж?? (номинал) ? ?орытынды (2018) ? Жан басына ша??анда |
17,405 млрд. $ (184-ш?) 1,671 $ (193-ш?) | ||||
Валютасы | сомали шиллинг? | ||||
?осымша м?л?меттер | |||||
Интернет ?йш?г? | .so | ||||
ISO коды | SO | ||||
ХОК коды | SOM | ||||
Телефон коды | +252 | ||||
Уа?ыт белдеулер? | UTC+3:00 ж?не Africa/Mogadishu |
Сомали (?лг?:Lang-so, араб.: ???????? эс-Сумаль), ресми атауы — Сомали Федератит? Республикасы — Африканы? солт?ст?к-шы?ысында?ы Сомали т?бег?нде орналас?ан мемлекет. Жер аума?ы 637,7 мы? км2. Хал?ы 16 186 504 адам (2005). Астанасы – Могадишо ?аласы Хал?ыны? 98%-?а жуы?ы сомалил?ктер, олардан бас?а арабтар, суахилил?ктер, италиялы?тар, ?нд?лер, амхарлар т?рады. Ресми т?л? – сомали, араб т?лдер?. Т?р?ындарыны? 99%-ы м?сылмандар.
Мемлекетт?к ??рылысы.
[??деу | ?айнарын ??деу]Мемлекет басшысы – президент, жо?ары за? шы?арушы органы – б?р палаталы ?лтты? жиналыс. ?лтты? мейрамы – т?уелс?зд?к к?н? – 1 ш?лде (1960). ?к?мш. жа?ынан 18 облыс?а б?л?нед?. А?ша б?рл?г? – Сомали шиллинг?. Б??-ны? (1960), Африка б?рл?г? ?йымыны? (Африка Ода?ы) (1963), Араб мемлекеттер? лигасыны? (1974), Ислам конференциясы ?йымыны? м?шес?.
Таби?аты.
[??деу | ?айнарын ??деу]Жер бедер? ?ыратты жазы? болып келед? (500 – 1500 м). О?т?ст?к-шы?ысында?ы ??мша?ылды ойпатты жа?алау б?рт?ндеп солт?ст?к пен солт?ст?к-батыс?а ?арай би?ктеп, Сомали та?тасыны? ?ызыл тен?з тектоникалы? жары?ына т?й?скен айма?ында Аден шы?ана?ымен жал?асады. Е? би?к жер? елд?? солт?ст?г?ндег? Уарсанжели – Мижуртин тауында?ы Шимбирис шы?ы (2416 м). Солт?ст?г?нде ж?не о?т.-шы?ысында ?ст?ртт? с?л адырлы келет?н ойпаттар ?оршап жатады.
Климаты.
[??деу | ?айнарын ??деу]Жер аума?ы – тропикт?к (?иыр солт?ст?к) ж?не субэкваторлы? (орта ж?не о?т?ст?к б?л?г?) климатты? белдеулерде жатыр. Сомали суы? а?ысыны? ?сер?нен климаты ??р?а? ?р? ысты?. Орташа айлы? температура жыл бойы 25 – 32?С. Жылды? жауын-шашын м?лшектер? солт?ст?к мен шы?ысында 50 – 100 мм, о?т?ст?к мен батысында 500 – 600 мм. Жер?н?? к?п б?л?г?н асты? т??ымдасты ?с?мд?ктер мен б?талы ш?лдер алып жатыр. ?р? ?зендер? – Джубба Уаби-Шэбэлле аз сулы болып келед?. Пайдалы ?азбалардан – ниобий ж?не ас т?зын ?нд?ред?. Ш?раттарда ??рма, кокос пальмалары ?сед?. Ба?алы шайыр берет?н эфирл? б?талар к?п. Жануарлардан ки?к, зебр, кер?к, арыстан, ?абылан, ?ор?ау ?ас?ыр, ?зен бойында п?л, м?й?зт?мсы?, ?абан кездесед?. ?зендерде ?олтырауын, бегемот бар. Маймылдар, ??стар, бауырымен жор?алаушылар, ж?нд?ктер ?те к?п.
Хал?ы.
[??деу | ?айнарын ??деу]Хал?ыны? басым к?пш?л?г? —сомалил?ктер. Олармен б?рге о?т. аудандарында банту т?л? семьясында?ы халы?тарды? аз?ана тобы — вагоша ж?не суахилилер мекендейд?; те??з жа?алауында?ы ?алаларда арабтар, амхарлар, ?нд?лер ж?не европалы?тар (к?б?несе итальяндар) т?рады. Ма?ызды ?алалары — Могадишо, Бербера, Харгейса, Кисимайо, Иша-Байдоа
Тарихы.
[??деу | ?айнарын ??деу]Сомали жер?н ал?аш?ы адамдар ежелг? тас д?у?р?нде-а? ?оныстан?ан. Б?зд?? заманымызда бас кез?нде ?алалар пайда болып, арабтармен, ?нд?лермен, гректермен, африкалы?тармен сауда-сатты? жасалды. 7 – 8 ?асырларда Сомали т?бег?не араб м?сылмандары к?ш?п кел?п, жерг?л?кт? халы?ты? д?н?н, т?л? мен м?дениет?н ?алыптастыру?а ?лкен ы?пал жасады. 12 – 19 ?асырларда Сомалиде ?р т?рл? м?сылман мемлекеттер? ??рылды, елд?? б?р б?л?г? Оман, Занзибар, Осман с?лтандарыны? иел?г?нде болды. 19 ?асырда Еуропа мемлекеттер? Сомали т?бег?н жаулап ала бастады. 20 ?асырды? басында т?бек 3 отар?а б?л?нд? (Британ Сомали?, Француз Сомали?, Италия Сомали?). 1949 жылы 21 ?арашада Б??-ны? Бас Ассамблеясы Италия Сомали?н 10 жылды? мерз?мге халы?аралы? ?ам?орлы? ж?йес?не беру туралы шеш?м ?абылдады. 1960 жылы 26 маусымда Британ Сомали? т?уелс?з ел деп жарияланды. 1960 жылы 1 ш?лдеде б?рын?ы Британ ж?не Италия Сомалилер? б?р?г?п, т?уелс?з Сомали республикасын ??рды. Б?ра? халы? т?рмысыны? т?менд?г?, ?шк? этник. жанжалдар, жи?-жи? ?скери т??кер?стер болып т?рды. 1991 – 92 жылы азамат со?ысы барысында бил?кке Б?р?ккен Сомали конгрес? келд?. Ел ?ш?ндег? рулы? тартыстар мен ?а?ты?ыстар, ??р?а?шылы? апаты ж?не Эфиопиямен арада?ы со?ыс салдарынан 1 млн-нан астам бос?ын шетелдерге кетт?. 1993 жылы Б??-ны? б?т?мгерш?л?к к?штер? енг?з?л?п, ашты??а ?шыра?андар?а гуманитарлы? к?мек бер?лд?. 1994 – 95 жылы елде та?ы да азамат со?ысы болды.
Экономикасы.
[??деу | ?айнарын ??деу]Сомали – экономикасы нашар дамы?ан аграрлы ел. Экономикада?ы ауыл шаруашылы?ыны? ?лес? – 65%, ал ?нерк?с?б? – 10%. Хал?ыны? 80%-дан астамы аграрлы шаруасында ж?мыс ?стейд?, оны? 2/3 б?л?г? к?шпел? немесе жартылай к?шпел? мал шаруашымен айналысады. Елде 50 млн-?а жуы? мал басы бар. Нег?з?нен ?ой мен ешк?, т?йе ж?не ?р? ?ара ?с?р?лед?, ел экспортыны? 80%-дан астамын мал саудасы ??райды. Ег?н шаруашылы?ы нег?з?нен ?зен а??арлары мен тау б?ктерлер?нде кездесед? (жер аума?ыны? 1,5%-ы). Банан, ?ант ??ра?ы, ма?та, ж?гер?, тары, к?р?ш, маниок, батат ?с?р?лд?. Хош и?ст? шайыр (камеди, ладана, т.б.) к?п жиналады. Елде балы? аулау ?с? б?ршама дамы?ан. ?нерк?с?б? – аграрлы шаруашылы? шик?затын ??деумен айналысады: ет ж?не балы? консерв?леу, с?т ж?не май шай?ау, тер?-ж?н, ма?та-мата, то?ыма ж?не тама? ?нерк?с?б? салалары бар. К?б?с? ?са? ?р? нашар дамы?ан ?осал?ы к?с?пш?л?ктер. Импортыны? нег?з?н жанар май, ты?айт?ыш, азы?-т?л?к, ??рал-жабды?, электроника ??райды. Басты те??з порттары – Могадишо, Кисимайо, Бербера. Тем?р жолы жо?, автомобиль жолдарыны? ?зынды?ы 20 мы? км-ден астам. ?лтты? табысты? жан басына ша??анда?ы м?лш. 550 А?Ш долларына те?. Нег?зг? сауда сер?ктестер? Сауд Арабиясы, А?Ш, Йемен, Кения, Еуроода? елдер?.
Дерекк?здер
[??деу | ?айнарын ??деу]- ↑ UNFPA Somali Population Survey 2014. Somalia.unfpa.org (6 April 2014). Retrieved 6 October 2016.
![]() |
Б?л — ма?аланы? бастамасы. Б?л ма?аланы толы?тырып, дамыту ар?ылы, Уикипедия?а к?мектесе аласыз. Б?л ескертуд? д?лдеп ауыстыру ?ажет. |
![]() | Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет. |